Modernizacja instalacji elektrycznej i oświetlenia w nowoczesnym domu

Należy wiedzieć, że zanim przystąpimy do modernizacji instalacji elektrycznej, najpierw musimy ustalić ze specjalistą z tej dziedziny, czy stare przewody usuwamy, czy zostawiamy je, odcinając od nich zasilanie. Jeśli zdecydujemy się na usunięcie starych przewodów to wtedy czeka nas żmudna praca, tym bardziej że kiedyś nie prowadzono przewodów prostopadle. Wobec tego niedobrą praktyką jest położenie w to samo miejsce nowych, miedzianych przewodów, tym bardziej że obecnie prowadzi się osobne przewody do pojedynczych urządzeń o dużej mocy i oddzielne obwody doprowadzają prąd do gniazd wtyczkowych, a oddzielne do oświetlenia. Dlatego też pamiętajmy o tym, że nowe przewody w zamieszkałym już domu układa się w nowo wykonanych bruzdach. Jeśli w trakcie remontu decydujemy się na przykład na podwieszany sufit lub stawianie ścian z płyty gipsowo-kartonowej, to warto wtedy wykorzystać te miejsca do poprowadzenia przewodów elektrycznych.

Natomiast aby określić zapotrzebowanie na energię elektryczną w kW, czyli największej mocy pobieranej z sieci, powinniśmy wówczas omówić z elektrykiem, z jakich nowych urządzeń planujemy korzystać. Warto wiedzieć, że obecnie typowa wartość mocy przydzielonej dla budynku jednorodzinnego to od 12 do 15 kW. Znów jeżeli przewidujemy montaż na przykład przepływowego podgrzewacza wody czy elektrycznej maty grzejnej, wtedy zapotrzebowanie może być dwukrotnie wyższe. Niemniej ważne jest to, że od lat 90-tych XX wieku przeciętny dom wyposażony jest w znacznie więcej sprzętów RTV i AGD, a także coraz częściej w klimatyzatory, co oznacza, że przydział mocy okazuje się niewystarczający. Najwłaściwiej więc będzie się zdać na doświadczenie elektryka, który potrafi prawidłowo określić, czy powinniśmy wystąpić o zwiększonej mocy, a jeśli tak, to pomoże nam załatwić sprawy formalne w lokalnym zakładzie energetycznym.

Warto pamiętać o tym, że jeszcze spotyka się instalację elektryczną, której przewody wykonane są z aluminium. A spotkać taki fakt możemy jeszcze w wielu starych domach. Co jest ich główną wadą? Należy wiedzieć, że ich główną wadą jest niska trwałość, ponieważ utleniają się z upływem czasu. W wyniku tego instalacja się przegrzewa, co może prowadzić do jej pożaru, a w konsekwencji także i do pożaru w domu. Dlatego też należy zadać pytanie jakie obecnie stosuje się rozwiązania? Obecnie układa się miedziane przewody, które są co prawda droższe, ale znacznie trwalsze i, co istotne, powszechnie uznawane za bezpieczne, zarówno przez praktyków, jak i ustawodawstwo. Specjaliści zalecają, aby poprowadzić nową instalację jako trójfazową, pięciożyłową w układzie sieci TN-S. Składa się ona z trzech przewodów fazowych (najczęściej mają barwę brązową, szarą i czarną), przewody neutralnego (barwa niebieska) oraz ochronnego (barwa żółto-zielona). Ale pamiętajmy, że nie zawsze takie rozwiązanie nie zawsze jest możliwe. Tak się może zdarzyć, kiedy stara instalacja została wykonana jako jednofazowa, a wymiana przyłącza nie jest brana pod uwagę lub nie jest możliwa. Wówczas trzeba poprowadzić instalację jednofazową, trzyżyłową (mamy tu przewód fazowy, neutralny i ochronny) w układzie TN-S. Co to jest układ TN-S? Układ TN-S jest to standard prowadzenia instalacji elektrycznej, zwiększający jej niezawodność i gwarantujący ochronę przed porażeniem prądem. Warto dodać, że pozwala on na zastosowanie nowoczesnych zabezpieczeń przed porażeniem, czyli wyłączników różnicowoprądowych.

Należy także wiedzieć o tym, ze na etapie planowania warto abyśmy pochylili się nad tym, czy przy modernizacji, oprócz przewodów elektrycznych, będziemy także wymieniać lub dopiero instalować przewody teletechniczne do instalacji: telefonicznej, internetu, domofonu, alarmu, automatyki budynku, systemu kamer. Warto wiedzieć, że w tych przypadkach należy modernizowaną instalację wyposażyć dodatkowo w tzw. skrętkę, która zostanie wykorzystana do obsługi komunikacji wymienionych systemów. Przewidzenie tych potrzeb najpóźniej an etapie prowadzenia przewodów pomoże uniknąć niepotrzebnych przeróbek w późniejszym czasie. Pamiętajmy o tym, aby wszystkie te kwestie omówić z elektrykiem, bowiem może się okazać, że potrzebny jest montaż dodatkowej rozdzielnicy teletechnicznej oraz zostawienie rezerwy w rozdzielnicy elektrycznej na zasilanie tych dodatkowych urządzeń.

Co należy wiedzieć o rozdzielnicy elektrycznej i zabezpieczeniach elektrycznych? W przeszłości w starych instalacjach rozdzielnica zawierała bezpieczniki topikowe, tzw. korki, oraz licznik energii elektrycznej. Obecnie tego typu zabezpieczenia nie są już stosowane ze względu na dość wolny czas ich reakcji oraz brak szybkiej ochrony przed porażeniem prądem. Warto podkreślić, że nowoczesne rozdzielnice dostępne są w wersji podtynkowej lub natynkowej. Mieszkania deweloperskie z reguły wyposaża się w rozdzielnice natynkowe, z przejrzystymi (transparentnymi) drzwiczkami. Chociaż plusem tej opcji jest szybki montaż, to całość nie wygląda estetycznie (wtedy widoczna jest obudowa). Z tego też względu zarówno w nowych, jak i remontowanych domach przeważnie wybierane są rozdzielnice podtynkowe. Wiąże się to jednak z koniecznością podkucia ściany, aby drzwiczki się z nią zlicowały. Co istotne, możemy wybrać dowolny sposób montażu rozdzielnicy, bowiem nie będzie to miało wpływu na pracę instalacji. Warto dodać, że niezbędne minimum wyposażenia rozdzielnicy określone jest przepisami. Natomiast do podstawowych zabezpieczeń elektrycznych zalicza się:

• Ograniczniki przepięć – należy wiedzieć, że chronią one przed skutkami wyładowań atmosferycznych, aby nie doszło do uszkodzenia sprzętu elektrycznego zamontowanego w domu. Warto przy tym dodać, że osobno zabezpiecza się antenę telewizyjną i kable sygnałowe (telefon, internet). Ponadto dobrą praktyką jest montaż rozłącznika izolacyjnego, aby móc w ten sposób jednym aparatem bezpiecznie odciąć czemu mamy możliwość sygnalizacji obecności napięcia w każdej z faz. Patrząc na trendy należy powiedzieć, że absolutnie nowym trendem jest montaż przeciwpożarowych detektorów iskrzenia. Warto podkreślić są one najskuteczniejszym sposobem ochrony przed iskrzeniem spowodowanym uszkodzeniem izolacji przewodów i w konsekwencji pożarem. Trzeba dodać, że takie urządzenia badają częstotliwość napięcia i jeśli wzrośnie (bo na przykład wiercąc otwór pod kołek na obraz, uszkodziliśmy izolację) odłączy dany obwód od zasilania. Z reguły mocowane są takie aparaty na obwodach przeznaczonych do sypialni oraz pomieszczeń gospodarczych.
• Wyłączniki różnicowoprądowe – należy wiedzieć, że odcinają, kiedy dochodzi do porażenia prądem elektrycznym. Aparaty te są wyjątkowo szybkie, bowiem mogą zadziałać już przy 0, 00015 Ampera (A) i uratować nasze dzieci, kiedy nieumyślnie będą bawić się przy gniazdach elektrycznych. Warto dodać także, że chronią nas również wtedy, kiedy niebezpieczne napięcie pojawi się na elementach metalowych, na przykład w zlewie czy na baterii pod prysznicem.
• Wyłączniki nadprądowe – należy wiedzieć, że zastępują one dawne „korki” i ich zadaniem jest ochrona instalacji przed skutkami zwarć i przeciążeń. Pamiętajmy o tym, że takie zabezpieczenie zadziała zarówno wtedy, kiedy nasza instalacja jest przeciążona i istnieje ryzyko zapalenia się izolacji przewodów, jak i wtedy, kiedy dojdzie do przepływu prądu zwarciowego, a w konsekwencji ryzyka uszkodzenia wszystkich urządzeń elektrycznych.

Pamiętajmy, że następną bardzo istotną rzeczą do zaplanowania jest liczba obwodów elektrycznych. W przeszłości jedno zabezpieczenie i jeden przewód rozprowadzał zasilanie od wielu, a czasem wszystkich gniazd. Należy wiedzieć, że obecnie ustawa o prawie budowlanym z 1994 roku wymaga zachowania zasady selektywności (wybiórczości) przy prowadzeniu instalacji. Oznacza to, że dzielimy instalację na pomieszczenia i stosujemy osobne zabezpieczenia oraz przewody na konkretne urządzenia, tak aby w przypadku usterki zadziałało konkretne zabezpieczenie. Dzięki temu nie stracimy zasilania w całej instalacji. Warto podkreślić, że w nowoczesnej instalacji elektrycznej oddzielne obwody doprowadzają prąd do punktów oświetleniowych np. do lamp wiszących (https://ardant.pl/lampy-wiszace/) , a oddzielnie do gniazd oraz do punktów o dużej mocy lub szczególnie istotnych, takich jak podgrzewacz, pralka czy hydrofor. A w taki oto sposób powinno zabezpieczać się:

• Całą instalację – powinna być zabezpieczana wyłącznikiem różnicowoprądowym (typu AC), zazwyczaj o prądzie znamionowym 40 A, trójfazowym, o czułości 30 miliampera (mA).
• Oświetlenie – należy wiedzieć, że zabezpiecza się wyłącznikiem nadprądowym (z reguły typu B) o prądzie znamionowym 10 A, montując przewód o przekroju 1, 5 mm2 (kwadratowego). Podobnie jak w przypadku gniazd zalecane jest to, aby oświetlenie w każdym pomieszczeniu miało osobne zabezpieczenie i osobny przewód, który do niego prowadzi.
• Napęd do bramy garażowej – zabezpieczamy z reguły wyłącznikiem nadprądowym (typu B) o prądzie znamionowym 6 A, prowadząc przewody o przekroju 1, 5 mm2 (kwadratowego). Dokładnie sprawdźmy w instrukcji napędu, czy producent nie wymaga innego zabezpieczenia lub przekroju przewodu.
• Gniazda elektryczne – znów je zabezpiecza się wyłącznikiem nadprądowym (z reguły typu B) o prądzie znamionowym 16 A, prowadząc przewód o przekroju 2, 5 mm2 (kwadratowych). Pamiętajmy o tym, że dobrą praktyką jest, aby gniazda w każdym pomieszczeniu miały osobne zabezpieczenie oraz osobny przewód, który je zasila.
• Łazienkę – dodatkowo zabezpiecza się wyłącznikiem różnicowoprądowym (typu AC), z reguły o prądzie znamionowym 25 A, jednofazowym, o czułości 30 mA.
• Kuchenkę lub płytę indukcyjną – należy wiedzieć, że zależnie od instrukcji ich montażu, zabezpiecza się wyłącznikiem nadprądowym trójfazowym lub jednofazowym, doprowadzając do nich przewód o przekroju 2, 5 lub 4 mm2 (kwadratowych).
• Domową centralę alarmową – zabezpiecza się wyłącznikiem nadprądowym o prądzie 4 lub 6 A. Zaleca się wstawienie przewodu o przekroju 1, 5 mm2 (kwadratowego).

Ponadto powinniśmy pamiętać o tym, że sprzęt o istotnym znaczeniu, na przykład lodówka, elektryczna pompa wody, router wi-fi, warto abyśmy zabezpieczyli dodatkowo ogranicznikiem przepięć klasy trzeciej (T3, III) przed skutkami przepięć.

Kolejną istotną rzeczną jest montaż nowego osprzętu elektrycznego. Ponieważ jest to jedyny widoczny element instalacji, to oprócz funkcjonalności tego osprzętu powinniśmy zwrócić uwagę również na jego wygląd i dopasowanie do aranżacji wnętrza. Oto elementy osprzętu elektrycznego:

1. Łączniki – należy widzieć, że zapala się nimi oświetlenie. Obsadza się je w puszkach elektrycznych, zwykle o średnicy 4-6 cm. Same puszki dobierane są z uwzględnieniem miejsca montażu, na przykład do ścian gipsowo-kartonowych używa się puszek z łapkami. Warto też wiedzieć, ze jeśli osprzęt będzie w ramce i obok siebie, bo planujemy gniazdo elektryczne oraz antenowe, warto wówczas zastosować puszkę kieszeniową, która jest głębsza i pozwala prościej poprowadzić przewody. Co istotne, łączniki dobieramy pod kątem ich przeznaczenia, czyli jeśli dany model ma sterować oświetleniem schodowym, wybieramy wówczas łącznik schodowy. Z reguły mocowane są na wysokości 105-110 cm.
2. Gniazda – należy wiedzieć, że z racji dużej liczby sprzętów RTV i AGD montuje się kilka gniazd w pomieszczeniu, aby korzystanie z nich nie wymagało później stosowania przedłużaczy. Warto wiedzieć, że specjaliści zalecają, aby wszystkie gniazdka posiadały bolec uziemiający, co pozwala na ich bezpieczne użytkowanie. W kuchni gniazda mocuje się na wysokości powyżej 80 cm ze względu na zabudowę meblową, natomiast w pomieszczeniach takich jak sypialnie czy salon na wysokości około 30 cm od podłogi, znów w łazience na wysokości około 140 cm, unikając stref zagrożonych zawilgoceniem, takich jak prysznic i wanna.

I pozostało nam powiedzieć o systemie inteligentnego budynku, systemie alarmowym czy domofonie. Generalnie należy wiedzieć, że urządzenia usprawniające użytkowanie instalacji i umożliwiające zautomatyzowanie jej działania są obecnie coraz bardziej popularne a przez to i tańsze. Pamiętajmy, że na wczesnym etapie modernizacji mamy możliwość zdecydowania, czy takie urządzenia będą sterowane radiowo czy przewodowo. Natomiast warto podkreślić, że w późniejszym etapie, kiedy przewody zostaną już położone, wówczas tylko urządzenia sterowane radiowo mogą być zamocowane bez istotnej ingerencji w instalację i bez kucia czy zrywania posadzki. Jednak niezależnie od tego, jaki rodzaj sterowania, a przez to i system wybierzemy, ważne będą funkcjonalności, które chcemy zastosować w naszym domu. Oto one:

1. Automatyzacja pracy – należy wiedzieć, że odpowiednio dobrany system inteligentnego budynku gwarantuje na przykład uruchamianie zraszaczy ogrodowych, ogrzewania czy otwieranie bądź zamykanie markiz lub rolet.
2. Kontrola temperatury – należy wiedzieć, że pomiaru temperatury dokonamy, montując elektryczne zawory przy grzejnikach zamiast standardowych modeli termostatycznych. Z reguły zasilane są one bowiem z pomocą baterii. Natomiast innym sposobem jest montaż elektrycznych zaworów przy rozdzielaczu grzewczym i korzystanie z termostatów i centralnego urządzenia do zarządzania temperaturą w każdym pomieszczeniu domu.
3. Czujniki ruchu – należy wiedzieć, że powiązanie ich z systemem alarmowym lub na przykład ze ściemniaczami umożliwia nam wykrycie dziecka idącego do łazienki, co pociąga za sobą zmianę natężenia oświetlenia do 30%, aby w ten sposób nie razić ostrością światła.
4. Kontrola oświetlenia – warto wiedzieć, że sterowanie na zasadzie załącz/wyłącz oraz regulacja natężenia (przyciemnianie) oświetlenia to jedna z prostszych opcji do wykonania. Sprowadza się jedynie do zamocowania w obwodzie sterującym oprawy na przykład przycisku sterującego i ściemniacza.
5. Elektryczne zasłony i rolety – należy pamiętać o tym, że realizacja tych funkcji jest możliwa bez potrzeby montażu pełnego systemu, bowiem producenci rolet oraz napędów do bram obecnie oferują rozwiązania sterowane smartfonem lub pilotem.
6. Dostęp zdalny – należy wiedzieć, że za pomocą internetu możemy zdalnie uruchamiać bądź wyłączać różne urządzenia, a także bramę wjazdową i garażową czy oświetlenie.

Aby zagwarantować sobie sprawne działanie tych wszystkich rozwiązań jednocześnie, musimy wybrać jeden system inteligentnego budynku, który będzie tym zarządzać.

Powiedzieliśmy krok po kroku jak powinna wyglądać modernizacja instalacji elektrycznej. Warto podkreślić, że zakończenie prac elektrycznych powinno być potwierdzone odpowiednim dokumentem, określanym jako świadectwo bezpieczeństwa. W tym celu fachowiec mający uprawnienia powinien dokonać odpowiednich pomiarów, takich jak: ciągłości przewodów, rezystancji izolacji przewodów, rezystancji uziemienia, spadku napięcia oraz sprawdza poprawność doboru zabezpieczeń, kolejności faz i ochronę przed porażeniem. Na protokole elektryk powinien wpisać także datę kolejnego badania. Oprócz świadectwa bezpieczeństwa powinniśmy również otrzymać powykonawczy schemat instalacji elektrycznej.