Sprawa spadkowa – jak wygląda w praktyce?

Prawo spadkowe to bardzo obszerna gałąź prawa regulująca zasady dziedziczenia oraz inne kwestie związane z faktem nabycia spadku. Istniejące przepisy nie nakładają na spadkobierców obowiązku przeprowadzenia postępowania spadkowego w każdych okolicznościach, jednak są sytuacje, w których konieczne staje się stwierdzenie nabycia spadku. Kiedy tak się dzieje? Jak przeprowadzić postępowanie spadkowe? Czy trzeba przygotowywać się do niego w szczególny sposób? Odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania i rozwiewamy wątpliwości.

1. Dziedziczenie i postępowanie spadkowe

2. Czy sprawa spadkowa wymaga wizyty w sądzie? Sądowe i notarialne postępowanie spadkowe

3. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku – czym jest?

4. Wydziedziczenie a zachowek po śmierci spadkodawcy

Jeśli zdecydujesz się na krok, jakim jest sprawa spadkowa, musisz przygotować się na dwa etapy: postępowanie mające na celu stwierdzenie nabycia spadku oraz dział spadku. Poniżej znajdziesz ich krótką charakterystykę.

Dziedziczenie i postępowanie spadkowe

Dziedziczenie może odbywać się albo na zasadach ogólnych, w zgodzie z obowiązującymi przepisami prawa cywilnego, albo na mocy pozostawionego przez zmarłego testamentu. Niezależnie od tego, z jaką formą będziesz mieć do czynienia, spadek nabywa się wraz z chwilą złożenia odpowiedniego oświadczenia lub po upływie 6 miesięcy, licząc od dnia, w którym dana osoba dowiedziała się o swoim udziale w tym dziedziczeniu.

Samo złożenie oświadczenia lub upływ czasu nie sprawia jednak, że dana osoba może swobodnie zarządzać przyznanym w ten sposób majątkiem. Konieczne jest jeszcze formalne potwierdzenie nabytych praw – takie zaś można uzyskać na drodze postępowania sądowego lub notarialnego.

Czy sprawa spadkowa wymaga wizyty w sądzie? Sądowe i notarialne postępowanie spadkowe

Postępowanie spadkowe występuje w dwóch formach:

• jako postępowania sądowe, w sprawie stwierdzenia nabycia spadku,
• jako postępowanie notarialne, czyli tzw. akt poświadczenia dziedziczenia.

Wybór formy należy do spadkobierców, jednak bardzo ważna jest w tej kwestii zgodność wszystkich dziedziczących.

Notarialne postępowanie spadkowe

W przypadku notarialnego poświadczenia dziedziczenia z pewnością możemy mówić o szybszej procedurze, jednak – jak wspomnieliśmy już wcześniej – koniecznym warunkiem jest zgodność wszystkich dziedziczących. Dodatkowo sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia wymaga obecności wszystkich osób z najbliższego kręgu rodziny zmarłego, nawet jeżeli nie znajdują się one w kręgu dziedziczących.

Każdy z obecnych musi mieć ze sobą dokument tożsamości. W przypadku dziedziczenia testamentowego należy przedstawić także oryginał ostatniej woli – notariusz przedstawi ją i sporządzi odpowiedni protokół.

Sądowe postępowanie spadkowe

Jeżeli przeprowadzenie notarialnego postępowania spadkowego okaże się niemożliwe, pozostaje droga sądowa. Najczęściej przeprowadzenie postępowania spadkowego w takiej formie odbywa się, jeżeli członek rodziny zmarłego kwestionuje zapisy testamentowe.

W tym przypadku niezbędne jest złożenie wniosku o nabycie spadku. Takie pismo może stworzyć każdy, kto żąda potwierdzenia swoich praw, składając je do sądu rejonowego właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego. Ważne jest wskazanie pozostałych uczestników postępowania, czyli osób z najbliższej rodziny spadkodawcy, które mogłyby dziedziczyć na mocy przepisów ogólnych.

Przy sądowym stwierdzeniu nabycia spadku trzeba uzbroić się w cierpliwość. Od dnia złożenia wniosku w sądzie do dnia wyznaczenia rozprawy mija nawet do pół roku, natomiast to, jak długo potrwa dana sprawa, jest uzależnione od wielu zmiennych. Pierwszym etapem jest postępowanie mające na celu stwierdzenie nabycia spadku, podczas którego ustala się jedynie krąg spadkobierców i ich udział w dziedziczeniu. Druga faza to etap działu spadku, czyli przydzielenie konkretnych składników spadku określonym spadkobiercom.

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku – czym jest?

W toku sprawy sądowej lub bezpośrednio w kancelarii notarialnej można także oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Każdy ze spadkobierców ma trzy możliwości:

• przyjąć spadek wprost – dziedzicząc zarówno majątek, jak i długi spadkowe,
• przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza – dziedzicząc majątek i odpowiadając za długi tylko do wartości aktywów,
• odrzucić spadek – rezygnując całkowicie ze spadku, co z prawnego punktu widzenia oznacza traktowanie danej osoby tak, jakby nie dożyła otwarcia testamentu.

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku należy złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia uzyskania wiedzy o powołaniu do spadku.

Wydziedziczenie a zachowek po śmierci spadkodawcy

W testamencie możliwe jest także wydziedziczenie konkretnej osoby. Aby to zrobić, wystarczy wskazać ją – w taki sposób, by nie było wątpliwości co do jej tożsamości – oraz podać powód wydziedziczenia. Przyczyny takiego kroku zostały określone w Kodeksie cywilnym. Wydziedziczenie powoduje także utratę prawa do zachowku, natomiast można decyzję spadkodawcy podważyć.